Sistematik ve bilimsel bir şekilde insan davranışlarını ve düşünsel süreçleri inceleyen bilim dalına psikoloji denir. Psikoloji son zamanlarda popüler kültürün de içine dahil olması ile beraber birçok bilgi kirliliğine maruz kalmıştır. Pozitif psikoloji ile ilgili popüler kültür tarafından türetilmiş olan bilgilerin birçoğu yanlıştır. Yazımızda pozitif psikoloji ile ilgili yanlışlara ve nelerin doğru olduğuna değineceğiz. Fakat bunlara değinmeden önce pozitif psikoloji nedir? Gelin hep beraber bu sorunun cevabına bir göz gezdirelim.
Pozitif psikoloji insanın, erdemli ve güçlü yanlarını bilimsel yöntemler kullanarak araştıran bir psikoloji ekolüdür. Adından da anlaşılacağı üzere insanın pozitif yönlerine vurgu yapar ancak bunu yaparken de insanın problemlerini göz ardı etmez. Her insanın hayatını anlamlandıran olgular farklıdır. İnsan doğası gereği hayatını anlamlı kılma isteği ile büyük bir arayıştadır ve pozitif psikoloji bu arayışa bilimsel metotlarla meşale olur.
Diğer psikolojik ekollerin aksine pozitif psikoloji insanda neyin yanlış olduğu ile ilgilenmek yerine hayatı daha doyurucu kılan eylemler, duygular ve düşüncelerle ilgilenir. Hayatınızda nelerin yolunda gittiği üzerine odaklanır.
Geleneksel psikoloji anlayışının yerini almak gibi bir derdi olmayan pozitif psikoloji, geleneksel psikolojiyi tamamlayıcı bir rol oynar. İnsanın duygu durumundaki iyi oluşu arttırmakla ilgilenir. İyi oluş hali olarak ekol içerisinde tanımlanan kavram mutlulukla bire bir örtüşmez. Daha kapsamlı bir kavramdır. Ekolün kurucularından Martin Seligman’a göre iyi oluş hali 5 kavram üzerinde şekillenir:
- İyi ve erdemli duygular
- Yaşama tutunma
- İlişki kalıplarınız
- Hayatın anlamına dair düşünceler
- Hayatınızda sizi doyuma ulaştıran başarılar
Pozitif Psikoloji Ne Değildir?
Pop kültürün bir ürünü ya da insanın kendi kendine iyi oluşu değildir. Ya da her şey mükemmelmiş gibi rol yapmayı insanlara aşılayan popülarist kişisel gelişim kitaplarındaki bilgilerle uzaktan yakından alakası yoktur.
Pozitif psikoloji sanılanın aksine Polyannacılık değildir. Gerçeği olduğu gibi kabullenme ve bilme sürecidir. İnsanın sadece olumsuz ve eksik yanlarına odaklanmasını önleyerek iyi oluşunu mümkün olduğunca uzun sürdürmeyi amaçlar. Bunu yaparken de insanın güçlü ve iyi olduğu yanlarından destek alır. Problemlerin nedenlerinden çok güçlü yanların nasıl geliştirilebileceği üzerine fokuslanır.
Bazı kaynaklarda mutluluk psikolojisi olarak açıklansa da pozitif psikoloji sadece mutluluk kavramına odaklanmaz. Gerçeklerle kişinin yüzleşmesi ve bu gerçeklerle ulaşabileceği en iyi doyum noktasına gelmesine odaklanır. Yani bu bakımdan kişinin problemleri de pozitif psikoloji kapsamında önem taşımaktadır.
Bu ekolde insanın ilişkilerinde problemleri kadar güçlü yönleri, iş hayatındaki başarısızlıkları kadar başarıları, depresif ruh hali kadar umut dolu düşünceleri önem taşımaktadır. Ve bu iyi haller üzerine gidilerek kuvvetlendirilmeli ve akış içerisinde iyi oluşa doğru kişi yol almalıdır.
Pozitif Psikoloji Temel Kavramları
Pozitif psikolojide 3 temel kavram yer almaktadır. Bunlar:
- Farkındalık
- Akış
- Öğrenilmiş İyimserlik
Farkındalık, kişinin şu anla olan bağlantısı olarak nitelendirilmektedir. Kişinin geçmişe ya da geleceğe odaklanmadan şimdiye odaklanarak nelerin bilincinde olduğunun incelenmesidir.
Akış ise kişinin davranışlarında kaybolması olarak kısaca tanımlanabilir. Yani mesela birinin futbol oynamak en büyük tutkusuysa futbol oynarken zamanın içinde kaybolur ve buna da akış denir. Pozitif psikolojide akış büyük öneme sahiptir. Kişi akışta olduğu zamanlarda iyi oluş içerisindedir.
Ve son olarak öğrenilmiş iyimserlik yaşamdan alınabilecek doyumun öğrenilerek arttırılabileceğini ve hatta insanın bu gaye ile büyük azim ve kararlılık göstermesi gerektiğini söyler.
Pozitif psikolojide erdem kavramı da önemli bir yer tutar. M. Seligman ve C. Peterson çalışmalarında 6 erdemden söz ederler:
- Bilgelik
- Aşkınlık
- Ölçülülük
- Cesaret
- İnsaniyet
- Adalet
Bireyin iyi oluşuna hizmet eden bu alanda bu saydığımız 6 erdemin önemi büyüktür.
Pozitif psikoloji ekolü ile terapi yapan bir terapist kişinin güçlü yanlarına vurgu yapmalı ve bunlar üzerine odaklanmalıdır. Kişinin problemlere de farklı bakış açılarıyla yaklaşabilmesini sağlamalıdır. Bunun için bazı teknikler mevcuttur. Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi için yararlanabileceğiniz kaynaklar:
- 10 Adımda Pozitif Psikoloji/ Nevzat Tarhan
- 201 Pozitif Psikoloji Uygulaması/ Fredrike Bannink