Psikoloji Nedir?
Psikoloji, zihin ve davranış bilimi olarak insan ruhunun farklı olaylara karşı tepkilerini inceleyen, duyum olaylarını araştıran ve insanın nasıl düşündüğünü bulmaya çalışan bilimdir. Psikoloji nedir kısaca söylemek gerekirse insan ve hayvanlardaki zihinsel yapının davranışları etkilemesi olarak ifade edebiliriz. Psikoloji köken olarak Yunancadan türemiştir, ruh(psykhe) ve bilgi(logos) kelimelerinden oluşmuştur.
Psikoloji oldukça yeni bir bilim olarak karşımıza çıkmaktadır. 1876 yılına kadar Felsefenin bir alt dalı olduğunu söylemeliyiz, daha sonrasında Alman psikolog Wilhelm Wundt tarafından psikoloji deneysel bilim unvanı kazandı ve günümüze ulaştı. Sonrasında ise birçok deneysel çalışmalar yapılarak psikoloji ekolleri ve yaklaşımları oluşturuldu. Psikologlar deneysel çalışmalarının tamamını hayvanlar üzerinden gerçekleştirmiş, bu bağlamda deneylerde en çok kullanılan hayvanlar kedi ve köpek olmuştur.
Psikoloji Tanımları(Psikoloji Nedir Kısaca)
Psikolojinin birçok bilim insanı tarafından incelenmesi doğal olarak da farklı psikoloji tanımlarının doğmasına da neden olmuştur. Psikolojinin ana mantığını kavramak adına aşağıdaki tanımları okuyarak yorumlayabilirsiniz.
- Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarında zihinsel durum ve zihinsel süreçleri inceleyen bilimsel bir disiplindir.
- Psikoloji; düşünce süreçleri, duygular, anılar, rüyalar, algılar gibi olguları araştıran ve davranışlarla ilişkisini ortaya çıkaran bir süreçtir.
- Psikoloji; insanların nasıl hissettikleri, nasıl davranışlar ortaya koydukları, nasıl düşündüklerini araştıran deneysel bilimdir.
- Psikoloji; insanların sadece meydana getirdikleri davranışlarla ilgili değil aynı zamanda hiçbir zaman hatırlamadığı yani bilinçdışında meydana gelen süreçleri de inceleyen bir bilimdir.
Psikolojinin Alt Dalları
Zihin oldukça karmaşık bir yapıdadır. Zihin bilimi olarak psikoloji de karmaşıklığı önlemek adına bilim insanları tarafından alt dallara ayrılmıştır. Psikolojinin alt dallara ve uygulama alanlarına ayrılması da deneysel olarak çalışma yapılmasını kolaylaştırmıştır. Psikoloji nedir? Sorusuna daha iyi bir cevap vermek için şimdi tek tek bu alt dalları inceleyelim;
Bilişsel Psikoloji
İnsan ve hayvanların algılama, düşünme, problem çözme, zihinsel kurulum yapma ve temel hafıza ile ilgili olan konularla ilişkili bir alt dalıdır. Bilişsel psikoloji, genel olarak davranışçı ekole tepki olarak çıkmış ve insanların düşünce ve zihinsel olayların her zaman davranışça sonuçlanmayacağını savunmuştur. Şuanda bu yazıyı okumanız, düşünmeniz ve yorumlamanız bilişsel psikoloji ile ilgilidir.
Fizyolojik Psikoloji
Zihinsel sorunlar ile bedensel sorunlar arasında ilişki kurulan alt dala fizyolojik psikoloji denir. Örnek olarak insan beyninde eksik olan bir parçanın bedensel ve zihinsel olarak ne gibi sorunlar ortaya koyduğunu araştırır. Öğrenme, duyum, performans ve motivasyon gibi kavramların davranışlara olan etkisi incelenir.
Sosyal Psikoloji
Kişinin toplumu toplumunda kişiyi nasıl etkilediğini inceleyen alt disiplindir. İnsanlar başkaları varken farklı yalnız olduğunda farklı davranabilir, örnek olarak bunu sosyal psikolojinin konusu olarak gösterebiliriz. İşte bu süreçte kişinin neden farklı davrandığı araştırılır.
Kişilik Psikolojisi
Kişilikte zihin gibi karmaşık bir yapıdadır. Kişiliğin oluşumundan başlayarak gelişimini inceleyen alt disiplindir. Kişiliğin tanımı birçok bilim insanına göre değişmektedir, bu alt disiplinde kişiliğin ne olduğunu ve nelerin kişiliği etkilediği kuramlar oluşturularak anlatılmıştır.
Gelişim Psikolojisi
İnsanların anne rahmine düştüğü andan ölümüne kadarki süreci inceleyen alt disiplindir. Gelişim psikologları insan gelişim evrelerini daha kolay bir şekilde incelemek için belli dönemlere ayırır ve bu dönemlere uygun davranış modellerinin olup olmadığını inceler. Örnek olarak bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemlerini verebiliriz.
Anormal Psikoloji
Ruh sağlığı ile ilgili olan rahatsızlıkları inceleyen alt disiplin olarak karşımıza çıkar. Depresyon, bipolar bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk gibi birçok örnek sayabiliriz. Anormal psikoloji de yer alan rahatsızlıklar APA(Amerikan psikoloji derneği) kitapçığı olan DSM-5 baz alınarak incelenir.
Nöropsikoloji
Biyolojik sistemler ile zihinsel gelişim arasında meydana gelen ilişkiyi inceler, davranışların zihinsel kökenli mi yoksa biyolojik kökenli mi? Bu soruya yanıt arar. Merkezi sinir sisteminde meydana gelen bozuklukların tanısını koyma ve tedavi etme gibi işlevleri vardır.
Psikolojinin Uygulama Alanları
Psikolojinin alt dalları ile uygulama alanları birbirinden oldukça farklı kavramladır. Genelde birçok yayın birlikte almış ancak APA kaynaklı gittiğimiz için uygulama alanlarını ayrıca açıklamakta fayda olduğunu düşünüyoruz.
Çevre Psikolojisi
Fiziksel çevrenin insan davranışlara olan etkisi ile insan davranışların sosyal ve fiziki çevreye olan etkisini inceler. Fiziksel olarak soğuk iklimde yaşayan insanlar ile ılıman iklimde yaşayan insanların davranışları aynı değildir. Neden farklı olduğunu bize çevre psikolojisi açıklar.
Sağlık Psikolojisi
İnsanların sağlık sorunları ile nasıl başa çıktığını yeri geldiğinde neden sağlık kriterlerine uymadığını ve psikolojik olarak sağlığı etkiyen unsurları inceler. Örneğin Corona sürecinde insanların neden maske tak uyarısına uymadığını incelemek için sağlık psikolojisinden yararlanabiliriz.
Klinik Psikoloji
Psikolojik rahatsızlıklar, uyum ve davranış problemleri gibi alanları inceleyerek kişilerde meydana gelen sorunları açıklayan ve çözüm bulan alandır. Oldukça geniş bir alana sahip olduğu için klinik psikologlar rahatsızlığı tam anlamı ile tedavi edebilmek için duygusal, sosyal, biyolojik ve davranışsal yönlere odaklanır.
Danışmanlık Psikolojisi
Bireyin kendisini tanıması ve daha doğru kararlar vermesi ile ilgilenen danışmanlık psikolojisi bireyde meydana gelen basit düzeydeki uyum problemlerini çözme gibi işlevi bulunur. Amaç bireyin kişilerarası olan iletişimi artırmak, bireyin doğru kararlar alma yeteneğini geliştirmek ve psikolojik sağlamlığını yükseltmektir. Ağır nevroz vakalar ile ilgilenmez.
Adli Psikoloji
Hukuk alanında meydana gelen problemlere psikolojinin yardımcı olması şeklinde tanımlayabiliriz. Örneğin biri suç işlediğinde kişinin akli dengesi yerinde olup olmadığı önemlidir. Adli psikoloji bu bağlamda kişiyi detaylı bir şekilde inceler ve hukuk makamlarına gerekli olan bilgileri gönderir.
Endüstri Psikolojisi
İş yerinde çalışan kişilerin psikolojik durumlarının üretimi ve çalışma performansını etkilemesini inceler. İnsanların nasıl bir psikoloji halinde olduğunda ne gibi verimler verdiği öğrenilir ve üretim ile performansı artırmak için insanların psikolojisi üzerine çalışmalar yapılır. Çalışanların iş koşullarının düzeltilmesi ve motivasyonlarının artırılması bu alanda en dikkat çeken çalışmalardır.
Eğitim Psikolojisi
Öğrencilerin daha çok başarılı olması adına eğitim tekniklerin geliştirilmesi, öğretmen ve öğrenci ilişkilerinin en iyi noktaya ulaştırılması, öğrencilerin sürekli motive edilerek istekli bir hale getirilmesi ile ilgilenir. Öğrenme psikolojisi adı altında bir alt dalı da bulunmaktadır.
Spor Psikolojisi
Sporcu davranışlarının incelenmesi ile ilgili çalışmalar yapar. Sporcuların odaklanması, motivasyonlarının artması, duygu durumlarının üst seviyelerde kalması sağlanır. Birlikte uyumlu çalışma ve rekabet gibi süreçlerin oluşturulması ile birlikte sporcuların başarı ve performanslarının arttığını savunur.
Psikolojide Yaklaşımlar
- Yapısalcılık: Kurucusu Wilhelm Wundt(1832-1920) olup, insan zihnini yapı bakımından incelemişlerdir. Yapısalcılara göre insan zihni çeşitli bilinç ögelerinden oluşmaktadır, bunlar; algı, düşünce, irade, duygu, bellektir. Parçacı bir yaklaşımla tüm ögeler tek tek incelenmiştir.
- İşlevsel Yaklaşım: Zihni yapı bakımından değil de işlevleri yönünden incelemişlerdir. İşlevsel yaklaşıma göre zihnin işlevi çevreye uyum sağlamadır. Algı, düşünme, bellek ve duygu gibi zihin ögeleri işlevleri bakımından incelenmiştir.
- Davranışsal Yaklaşım: İçe bakış yöntemini reddederek organizmanın gözlemlenen ve ölçülebilen davranışlarını üzerinde durmuşlardır. İnsan zihnini boş bir levhaya benzeterek doğuştan bir niteliğin gelmediğini de savunurlar.
- Psikanalitik Yaklaşım: Bilindışına bastırılan güdülerin insan yaşamını etkilediğini ve biliçdışındaki sürecin kişiyi farkında olmadan yönlendirdiğini savunur. Örneğin bir şeye kızıyor fazla tepki gösteriyorsak, bilinci olarak bir sorun yoksa bu durumda bilinçdışının bizleri yönlendirebileceğini varsayabiliriz.
- Gestalt(Bütüncül) Yaklaşım: Bireyin davranışlarına bir bütün olarak bakmak gerektiğini bütünün her zaman parçadan daha fazla anlamlıdır görüşünü savunmuşlardır. Ezber yaparken bütün-parça- bütün şeklinde öğrenmenin en iyi olduğunu bütüncül yaklaşım ortaya atmıştır.
- Bilişsel Yaklaşım: İnsanların dikkat, algı, düşünme ve bellek gibi süreçlerle birlikte dünyaya geldiğini savunarak, davranışları yöneten şeylerin bilişsel süreç olduğunu savunmuşlardır.
- Hümanist(İnsancıl) Yaklaşım: İnsanın gelişme gücü olduğunu ve problem yaşasa bile kendi kendine yetebildiğini savunur. Onlara göre psikolojinin amacı insanı anlamaktır. Empati yaparak bile karşıdaki kişiyi rahatlatabilir, psikolojik sorunu çözmesine yardımcı olabilirsiniz tarzında bir anlayışa sahiplerdir.
Psikoloji nedir? Sorununu cevapladığımız bu yazımızda psikoloji ile ilgili tüm detayları sizinle paylaşmaya çalıştık. Bu kategorimizdeki diğer yazılarımızı okuyarak psikoloji alanı ile ilgili merak ettiğiniz konuları okuyabilirsiniz. Kaynak için tıklayınız.